We vroegen ons af hoe het met onze nationale DAB+ gesteld is. Maar we vroegen ons ook af hoe we lokale radio’s kunnen overtuigen om de richtlijn van een loudness van -15 LUFS te gebruiken voor uitzendingen op DAB+.
Lees ook eens volgende artikel van “Radioworld”: https://www.radioworld.com/tech-and-gear/new-guidance-for-audio-processing-streaming. In dit artikel verwijst men naar “AES Technical Document AESTD1008.1.21-9 Table 2” waar men voor popmuziek zelfs -16 LUFS aanbeveelt (voor streaming).
We besloten om enkele radiostation te gaan meten met de “Orban Loudness meter“. We schrokken ons echter een bult toen we de meetresultaten zagen. Hieronder voorbeelden van enkele radiostations die via DAB+ in de lucht zijn in Vlaanderen.
We willen opmerken dat de ORBAN Loudness meter met LKFS (Loudness K-factor Full Scale) werkt, wat de oude benaming is voor LUFS. Beide zijn dus 100% identiek.
Radiostation 1
Op lange termijn heeft dit radiostation een loudness van -7,1 LKFS. Het verschil tussen het hoogste loudness niveau en het laagste loudness niveau (LRA – Loudness Range) is amper 5,8 (dB).
Conclusie: weinig dynamiek en meer dan 7 LUFS boven het aanbevolen niveau van -15 LUFS.
De PPM-meter toont veel pieken boven de aanbevolen -1dBfs. Het risico bestaat dus dat de audio overstuurd is waardoor de kans hoog is dat er harmonische vervorming zal optreden.
Radiostation 2
Op lange termijn heeft dit radiostation een loudness van -12,7 LKFS. Het verschil tussen het hoogste loudness niveau en het laagste loudness niveau (LRA – Loudness Range) is 9,5 (dB).
Conclusie: iets meer dynamiek en 3 LUFS boven het aanbevolen niveau van -15 LUFS.
De PPM-meter toont geen pieken boven de aanbevolen -1dBfs. Hier is er dan ook geen risico dat de audio overstuurd wordt.
Radostation 3
Op lange termijn heeft dit radiostation een loudness van -15,7 LKFS. Het verschil tussen het hoogste loudness niveau en het laagste loudness niveau (LRA – Loudness Range) is 7,8 (dB).
Conclusie: vooral de LUFS zitten op het aanbevolen niveau van -15 LUFS.
De PPM meter toont (behalve enkele korte momentopnames) weinig pieken boven de aanbevolen -1dBfs, men zit er gemiddeld zelfs een dikke 3dB af. Het risico dat de audio overstuurd wordt, bestaat dus ook niet.
Besluit:
We stellen vast dat (op enkele uitzonderingen na) radiostations die op DAB+ uitzenden de aanbevelingen niet volgen. De reden voor het niet volgen van deze aanbevelingen zal wellicht de erfenis van FM zijn. Men kan DAB+ niet op het kwalitatief loudness niveau brengen omdat op FM identieke loudness niveaus gebruikt wordt en dat beide systemen nog een hele tijd naast elkaar blijven bestaan. Voor autoradio’s die automatisch tussen DAB+ en FM switchen, is hetzelfde loudness niveau immers heel belangrijk.
Iets om over na te denken:
Wil je een radiostation met een goeie audiokwaliteit, dan is het belangrijk om zoveel mogelijk aandacht te besteden aan:
- de audioverbinding tussen studio en zendersite of DABmux
- de geluidsniveaus en loudness in de soundprocessing keten
Omdat ook wij al jaren meedraaien in het radiowereldje, beseffen we heel goed dat het niet altijd gemakkelijk is om een goed compromis te vinden tussen goede audiokwaliteit en “de luidste willen zijn”. Op de overvolle FM-band kan je het argument “de signaal/ruis verhouding willen verbeteren” gebruiken om zoveel mogelijk loudness te gebruiken, op DAB+ is dat argument niet meer aan de orde.
Wil je jouw radiostation op DAB+ dan toch “anders laten klinken dan de anderen”, is het misschien een idee om “een betere audiokwaliteit te hebben dan de andere”(?).
Hou er rekening mee dat ook in de muziekwereld al jaren een “loudness war” bezig is. Niet alleen bij nieuwe muziek, maar ook bij “remasters” van muziek van jaren geleden die op CD uitgebracht wordt en/of via download beschikbaar is. Als radiostation nog eens (dikwijls te veel) loudness toevoegen is dus eigenlijk overkill.
We schrijven niet dat je de soundprocessing moet uitschakelen, integendeel. Maar stel die in met de gedachte “less is more”.
Lokale radio’s die niet zullen/kunnen meedoen met het DAB+ proefproject moeten zeker niet wachten tot de dag dat er een regelgeving is voor lokale DAB+. Nu al aandacht besteden aan de audiokwaliteit van de webstream en het FM-signaal is iets waar jullie dagelijks mee bezig moeten zijn.
Het zou mooi zijn moest in Vlaanderen, zoals in Noorwegen, de landelijke radio’s eens de koppen bijeensteken over deze overdreven loudness die ze de lucht in sturen. Men beseft nog steeds niet dat men de hoogstaande digitale technologie op een absurde en totaal verkeerde manier aan het gebruiken is. En ook DAB+ ontsnapt er blijkbaar niet aan.