Op deze pagina willen we jullie (technisch) informeren over DAB+, zonder daarvoor al te diep in te gaan op complexe technische specificaties. Meer technische diepgang kan je op de pagina "DAB+ voor gevorderden" terecht, waar we de DAB+ techniek en DAB+ specificaties verder uitdiepen.

Hebben jullie vragen over DAB+, laat het ons weten! We zullen het antwoord op de vraag op onze Facebook pagina zetten, zodat iedere lokale radio er iets kan van opsteken.

Niet vergeten: domme vragen bestaan niet.

- Wat is het verschil tussen DAB en DAB+?

- Wat is het verschil tussen een FM en een DAB(+) zender?

- Werkt RDS dan ook op DAB(+)?

- Hoeveel (lokale) radio’s krijgen ze dan tegelijk door één DAB(+) zender/netwerk?

- Wat is het verschil tussen een FM en een DAB(+) dipool of ander type antenne?

- Moet er nu echt altijd een filter geplaatst worden?

- Wat is het verschil tussen AAC-LC, HE-AAC en HE-AACv2 bij DAB+?

- Handige vuistregels

Wat is het verschil tussen DAB en DAB+?

Er is nauwelijks een verschil, een DAB en een DAB+ systeem (zender) ziet er net hetzelfde uit. Ze kunnen zelfs beide standaarden samen uitzenden. Het enige verschil zit hem in de manier hoe de digitale stream wordt opgebouwd. Bij DAB+ gebruikt men een verbeterde manier, waardoor er meer radiostations op één zender samen kunnen uitgezonden worden.

Vanaf nu zal je in deze tekst altijd DAB(+) zien, om duidelijk te maken dat alles wat hier geschreven wordt, zowel op DAB als DAB+ van toepassing is.

Werkt RDS dan ook op DAB(+)?

Voor DAB(+) bestaat er inderdaad een systeem dat met RDS te vergelijken is. Er bestaat zelfs een systeem waardoor het radiotoestel automatisch tussen FM en DAB(+) zal schakelen.

Bij FM stuurt de zender via RDS een code mee waaruit de ontvanger kan afleiden dat het radiostation nog andere zenders heeft. Als de ontvangstkwaliteit te laag wordt, gaat de ontvanger overschakelen naar één van de andere zenders die op een “andere” frequentie uitzendt.

Bij DAB(+) hoeft dat niet, want alle steunzenders kunnen probleemloos uitzenden op een SFN (Single Frequency Network). In het Vlaams: een “op dezelfde frequentie netwerk”. Door de manier van moduleren en het synchroniseren van de zenders, kunnen de verschillende zenders van het zelfde netwerk zonder elkaar te storen op dezelfde frequentie uitzenden. Ze versterken elkaar tot één groot geheel.

Bij FM wordt dat systeem van SFN zeer weinig gebruikt omdat de FM techniek hier eigenlijk niet op gemaakt is. Het kan dus wel, maar het werkt niet altijd optimaal. Bij DAB(+) werkt SFN wel perfect!

Voor lokale radio’s biedt SFN enkel voordelen! Als jij een DAB(+) zender op jouw zendmast zou laten uitzenden en jouw collega lokale radio van het dorp verder doet dat ook, op dezelfde frequentie, dan gebeurt er iets magisch: jouw lokale radio zal immers net zo goed te ontvangen zijn in het zendgebied van jouw collega en omgekeerd. Beide zenders gaan immers samenwerken, uiteraard op voorwaarde dat ze gesynchroniseerd worden.

Samenwerken is de sleutel tot het succes van lokale DAB(+).

Wat is het verschil tussen een FM en een DAB(+) zender?

Hier is er wel een enorm verschil. Een FM zender kan maar één radiostation tegelijk uitzenden. Een DAB(+) zender zou dat ook kunnen, maar dat zou niet verstandig zijn. Het hele DAB(+) systeem is immers gemaakt om met dezelfde zender meerdere radiostations tegelijk uit te zenden.

Hoeveel (lokale) radio’s krijgen ze dan tegelijk door één DAB(+) zender/netwerk?

Dat hangt vooral van de geluidskwaliteit af. Elke (lokale) radio is eigenlijk een digitale stream. Je kan dat het best vergelijken met de webstream van de (lokale) radio. Hoe groter de bitrate die er gebruikt wordt, hoe beter het zal klinken. Hoe beter de geluidskwaliteit, hoe meer bandbreedte je verbruikt. DAB(+) werkt net hetzelfde, de zender kan een bepaalde hoeveelheid bandbreedte doorsturen en eens die op is, stopt het, dan kan er geen (lokale) radio meer bij. Wanneer je ervoor zou kiezen om elke (lokale) radio wat minder goed te laten klinken, kunnen er op 1 DAB(+) zender/netwerk veel meer (lokale) radio’s uitgezonden worden.

Zo’n “ensemble” van (lokale) radio’s noemt men een MUX.

Een voorbeeld: een DAB(+) zender kan 12 radio’s tegelijk uitzenden wanneer er 96Kbps gebruikt wordt. 96Kbps is de hoogste geluidskwaliteit (HE-AAC v2) en wordt vandaag door de Vlaamse nationale zenders gebruikt (op het ogenblik van het schrijven van dit artikel). Je kan die bitrates ook mengen, de éne aan 48, een andere aan 88 en nog een andere aan 96Kbps.

Nog een belangrijke factor, die bepaalt hoeveel (lokale) radio’s er tegelijk uitgezonden kunnen worden door een DAB(+) zender, is de foutcorrectie die men toepast. De foutcorrectie is extra informatie die de zender uitzendt om ervoor te zorgen dat de ontvanger eventuele fouten in de ontvangst kan corrigeren. Hoe hoger de foutcorrectie van een DAB(+) zender, hoe beter de ontvangstkwaliteit zal worden. Maar een hoge foutcorrectie is dan weer nadelig voor het aantal (lokale) radio’s die tegelijk in zo’n MUX kunnen. De Vlaamse nationale zenders werken allemaal met een gemiddelde foutcorrectie. In een MUX kan elke (lokale) radio een andere foutcorrectie gebruiken.

Wat is het verschil tussen een FM en een DAB(+) dipool of ander type antenne?

Op de afmetingen na, niets!

Omdat hij gemaakt is om op een hogere frequentie uit te zenden, is een DAB(+) dipool veel kleiner. De regel is: hoe hoger de frequentie, hoe kleiner de antenne. De antenne van je GSM kan zelfs in dat doosje waar de printplaat van de GSM in zit, omdat een GSM een nog hogere frequentie gebruikt.

De DAB(+) antennes worden zelfs korter bij elkaar geplaatst. Daardoor kan er op iets meer dan de ruimte van 2 FM dipolen, gemakkelijk 4 dipolen voor DAB(+) geplaatst worden.

De prijs van een set DAB(+) antennes komt ongeveer overeen met een set FM-antennes. Meer uitleg over afmetingen zijn hier te vinden.

Moet er nu echt altijd een filter geplaatst worden?

Ja, je kan echt niet zonder. Ook niet als je helemaal alleen op een mast zit. Ook niet wanneer er in de nabije omgeving geen enkele ander zender uitzendt.

Wat is het verschil? Wanneer er op één mast verschillende zenders uitzenden, zorgt een filter ervoor dat er geen mengproducten kunnen gemaakt worden. Want als twee (FM) zenders samen op één mast uitzenden, kunnen ze samen nog eens op een andere frequentie gaan uitzenden.

Een filter voor DAB(+) doet meer dan dat. Omdat een DAB(+) zender eigenlijk bestaat uit meer dan duizend draaggolfjes die tegelijk naast elkaar uitzenden, is wat uit de zender komt op zich al één groot mengproduct. Die mengproducten komen natuurlijk ook op duizenden andere frequenties terecht, buiten de frequentie (het kanaal) waar jouw zender mag op uitzenden. Zonder filter zou je dus een immens aantal andere zenders storen. Een dieper technische uitleg kan je hier vinden op onze pagina "DAB+ voor gevorderden"

Wat is het verschil tussen AAC-LC, HE-AAC(v1) en HE-AAC(v2) bij DAB+?

DAB+ gebruikt één van volgende AAC-varianten:

- AAC-LC (Lage Complexiteit)

- HE-AAC(v1) (= AAC-LC + SBR)

- HE-AAC(v2) (= AAC-LC + SBR + PS)

In de praktijk wordt er voor bitrates tussen 80 en 96 kbps vooral HE-AAC(v1) gebruikt. Maar we zien dat sommige radio-omroepen die aan 96 kbps uitzenden toch nog voor AAC-LC kiezen.

Voor bitrates lager dan 80 kbps is het een goed idee om HE-AAC(v2) te gebruiken opdat de audiokwaliteit aanvaardbaar blijft.

De standaard sample frequentie van DAB+ is 48 kHz. Maar in de praktijk kan ook 32 kHz gebruikt worden.

Dit blijven natuurlijk aanbevelingen. Elke radio-omroep en/of MUX zender operator kan vrij kiezen welke AAC-versie gekozen wordt.

Handige vuistregels

- De decibel (dB):

Gewone eenvoudige getallen kan je uit het hoofd optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Met dB-waarden is dat net iets anders, want die zijn logaritmisch. Maar dit geheugensteuntje kan helpen:

0dB = x1   3dB = x2   6dB = x4   10dB =  x10   20dB = x100

-3dB = x0,5     -6dB = x0,25    -10dB = x0,1    -20dB = x0,01

Toch nog wat moeilijk, deze website rekent het voor jou uit:

http://www.rapidtables.com/electric/dBW.htm

- Zendervermogen bepalen:

Hoe krachtig zal mijn zender moeten zijn bij de antennewinst van mijn systeem en bvb 100 Watt erp?

Hier zal je het antwoord vinden:

http://www.csgnetwork.com/antennaecalc.html

Let erop dat je de versterkingsfactor van je antenne in de juiste eenheid ingeeft! Meestal rekenen we met dBd, maar het kan ook in dBi opgegeven zijn.

Tel bij de opgegeven waarde in dBd gewoon 2,14 bij en je hebt de winst van je antenne in dBi. Simpel, meer is het niet.

Want bij dBi neemt men een isotrope antenne als referentie, bij dBd refereert men naar een lambda/2 dipool, die verhouding is altijd 2,14 dB.

- Intermodulatie producten berekenen:

Twee zenders op eenzelfde mast zonder filters, dat is geen goed idee. Je krijgt haast zeker intermodulatie producten.

Op welke frequenties deze producten zich zullen voordoen kan je berekenen met de tools op volgende website:

http://www.arcticpeak.com/radiopages/intermodulationproducts.htm

- LOS (line of sight) berekenen, kan met de tool op volgende websites:

https://www.qsl.net/w4sat/horizon.htm

https://www.everythingrf.com/rf-calculators/line-of-sight-calculator

- Op volgende website vind je een handige "RF-calculator":

http://radiomobileonline.pe1mew.nl/?RF_Aids:On-Line_Calculators:RF_Calculator

Wie echt alles tot in het kleinste detail wil weten, moet onze website in het oog houden. We zullen regelmatig technische info over DAB+ techniek op onze website publiceren.

Vragen zijn welkom op radio@lokaaldigitaal.vlaanderen

Via onze facebook pagina zullen we laten weten wanneer een nieuwe pagina beschikbaar is.